ΟΤΑΝ Ο ΜΑΡΞ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕ ΤΟΝ ΕΝΓΚΕΛΣ

Plot

Επίσημη συμμετοχή – Εκτός συναγωνισμού στο τελευταίο Φεστιβάλ Βερολίνου

«Μην αμφιβάλλετε ποτέ ότι μία χούφτα έξυπνοι, αφοσιωμένοι πολίτες μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Μονάχα έτσι έχει αλλάξει ως τώρα». Η διάσημη οξυδερκής φράση της Μάργκαρετ Μιντ μοιάζει γραμμένη για τα φλογερά, επαναστατικά μυαλά του Καρλ Μαρξ και του Φρίντριχ Ένγκελς, που βρήκαν ο ένας στον άλλον τον ομοϊδεάτη που πάντα έψαχναν. Η γνωριμία τους ήρθε σε μια εποχή που οι ιδέες μπορούσαν να αλλάξουν τον κόσμο - και το έκαναν, όπως δεξιοτεχνικά καταγράφει στη νέα του ταινία ο Ραούλ Πεκ («I Am not Your Negro»).

Ο 26χρονος Καρλ Μαρξ παίρνει το δρόμο της εξορίας με τη σύζυγό του, Τζένι. Στο Παρίσι του 1844, συναντούν τον νεαρό Φρίντριχ Ένγκελς, γιο εργοστασιάρχη, που έχει μελετήσει και βιώσει από κοντά τις απαρχές του προλεταριάτου στην Αγγλία. Ο κομψευόμενος Ένγκελς φέρνει στον Μαρξ το κομμάτι που του έλειπε για να σχηματίσει το νέο όραμά του για τον κόσμο. Μαζί, ενάντια στη λογοκρισία και τις αστυνομικές εφόδους, παρά τις εξεγέρσεις και τις πολιτικές αναταραχές, θα συμβάλουν καταλυτικά στη γέννηση του εργατικού κινήματος, το οποίο μέχρι τότε ήταν εν πολλοίς αυτοσχέδιο και ανοργάνωτο. Το κίνημα αυτό θα εξελιχθεί στην πιο πλήρη θεωρητική και πολιτική μεταμόρφωση του κόσμου από την Αναγέννηση κι έπειτα – χάρη σε δύο ιδιοφυείς, θρασείς, νεαρούς άνδρες από καλές οικογένειες.

Το παράδοξο δύο διανοούμενων, που είχαν γεννηθεί σε μια ζωή άνεσης αλλά αφιέρωσαν τη ζωή και τη σκέψη τους στην απελευθέρωση του προλεταριάτου από τα ταξικά του δεσμά, εξελίσσεται στην εξιστόρηση μιας φιλίας και τη γέννηση ιδεών, οι οποίες κατέληξαν να ανατρέψουν μοναρχίες και να εγκαταστήσουν μια νέα τάξη πραγμάτων. Μετά το υποψήφιο για Όσκαρ ντοκιμαντέρ «I Am not Your Negro», ο βετεράνος Ραούλ Πεκ επιστρέφει με μια ακόμη ταινία με αιχμηρή πολιτική σκέψη και εύστοχα σχόλια για το πώς είναι η κοινωνία σήμερα – εξετάζοντας πώς ήταν η κοινωνία το 1840, όταν γεννήθηκε μία από τις πιο σημαντικές και επιδραστικές πολιτικές θεωρίες που έχει γνωρίσει ποτέ ο κόσμος. Είναι μια ιστορία που δε θα παλιώσει ποτέ, όπως και το πάθος που κλείνει μέσα της.

Συνάντηση με τον σκηνοθέτη

Έκανα μια ταινία για τον Καρλ Μαρξ.

Αλλά ποιον Μαρξ; Μία ουτοπία που για κάποιους ματαιώθηκε, ένα έργο που για άλλους καλύτερα να ξεχαστεί, μια τραυματική εμπειρία για εκείνους που έζησαν την επιρροή του; Έναν άνδρα, η σκέψη του οποίου ήταν πολύ πολύπλοκη για να γίνει αντιληπτή; Ένα επικίνδυνο, ξεπερασμένο δόγμα; Ένα είδωλο που μένει παγωμένο στο χρόνο σαν ένα δοξασμένο ομοίωμα στο μουσείο της Μαντάμ Τισό στο Βερολίνο, ανάμεσα στην Άνγκελα Μέρκελ και την Μαρλένε Ντίτριχ;

Κι όμως, καθώς ο κόσμος βιώνει μια σειρά από οικονομικές κρίσεις, το ενδιαφέρον για τον Καρλ Μαρξ ξαναφουντώνει, όπως και η δημοτικότητά του. Τα τελευταία χρόνια, τα σπουδαιότερα περιοδικά του κόσμου έχουν βάλει τον Μαρξ στο εξώφυλλό τους: Time, Newsweek, Forbes, Financial Times, ακόμη και το Der Spiegel. Πίσω στο 1999, μία δημοσκόπηση του BBC τον κατέταξε στην πρώτη θέση των μεγαλύτερων διανοούμενων του αιώνα.  Το 2014, ο Γάλλος οικονομολόγος Τόμας Πίκετι πούλησε 450.000 αντίτυπα -στις ΗΠΑ!- του «Καπιταλισμός στον 21ο αιώνα», μιας εκ νέου ανάλυσης των θεωριών του Καρλ Μαρξ.

Αυτοί οι δημοσιογράφοι και οικονομολόγοι δεν έχουν κάνει λάθος: καθώς γιορτάσαμε την 25η επέτειο από την πτώση του Τείχους, μπορούμε τώρα να επιστρέψουμε στην ουσία της επιστημονικής δουλειάς του Μαρξ. Και αυτό χωρίς να χρειαστεί να επωμιστούμε την ευθύνη ή τις ενοχές για το τι έχουν προκαλέσει στον κόσμο δόγματα που βασίζονται στη δουλειά του: την κατάρριψη της παγκόσμιας τάξης του 20ου αιώνα.

Προσωπικά, ο Καρλ Μαρξ έγινε μέρος της δουλειάς και ζωής μου από νωρίς. Πάντα ήμουν δύσπιστος απέναντι σε κάθε είδους δόγμα άρα και στους ίδιους τους Μαρξιστές. Ήμουν τυχερός, όμως, στο ότι γνώρισα τη δουλειά του σε ένα ακαδημαϊκό πλαίσιο σε μια λιγότερο αμφιλεγόμενη εποχή. Ήμουν 17 ετών και, όπως και πολλοί άλλοι, μελέτησα το έργο του Μαρξ -και όχι το μετέπειτα δόγμα- στο πανεπιστήμιο.

Από την πρώτη στιγμή, αποφάσισα να κάνω μια ταινία που θα μιλούσε στο μεγαλύτερο δυνατό κοινό, χωρίς να στρεβλώσει την ιστορική αλήθεια. Ήθελα η σκηνοθεσία να έχει μια μοντέρνα αίσθηση και ροή, να συνοδεύει τα νιάτα και την κίνηση των χαρακτήρων. Οι τρεις βασικοί ηθοποιοί έκαναν πολλές πρόβες πριν τα γυρίσματα για να αναπτύξουν την στενή τους φιλία, τη συμβιωτική σχέση των τριών τους μέσα από τα εμπόδια και τα βάσανα της νιότης τους.

Αντί να δημιουργήσω ακόμη μία ιστορική ταινία, ο στόχος ήταν να επικεντρωθώ στην αναπαράσταση μιας ατμόσφαιρας, της πυρετώδους πραγματικότητας μιας εποχής και να κάνω το κοινό να βουτήξει στην Ευρώπη του 1840. Ο ηλικιωμένος, μουσάτος άνδρας που επαναπαύεται στο δόγμα του έχει μείνει στην άκρη – στη θέση του, η ταινία μιλάει για τις πνευματικές και σωματικές περιπέτειες της ασταμάτητης τριάδας (Καρλ και Τζένι Μαρξ, Φρίντριχ Ένγκελς) σε μια Ευρώπη γεμάτη εντάσεις, ευάλωτη στη λογοκρισία, στo μεταίχμιο λαϊκών επαναστάσεων χωρίς προηγούμενο, που κορυφώθηκαν, τουλάχιστον όσον αφορά την ταινία, με τη συγγραφή του «Κομμουνιστικού Μανιφέστο». Μένει εμείς να αναλογιστούμε την Ιστορία που ακολούθησε.

Πριν φτάσουν καν τα τριάντα, ο Καρλ Μαρξ και ο Φρίντριχ Ένγκελς είχαν ήδη αρχίσει να αλλάζουν τον κόσμο – προς το καλύτερο ή το χειρότερο. Όλα όσα θέλει να θίξει η ταινία βρίσκονται σε αυτό: η νιότη και η επανάσταση των ιδεών.